Gemalenpluim

2023

2022

2021

2019

2018

2017

2016

2015

In de zomer van 2015 heeft de Nederlandse Gemalen Stichting besloten tot het instellen van een gemalenpluim.
Doel van de Gemalenpluim is het uitspreken van waardering door de NGS voor het zorgvuldig omgaan met waardevolle gemalen door eigenaren/beheerders. De bandbreedte van `zorgvuldig omgaan met’ is groot: variërend van zorgvuldige instandhouding of modernisering van een operationeel gemaal door een waterschap tot de complete in- en uitwendige restauratie van een museumgemaal door een particuliere stichting.
De “Pluim” wordt jaarlijks toegekend in 2 categorieën, te weten één pluim voor de deelnemende waterschappen van de NGS en één pluim voor de particuliere stichtingen die deelnemer zijn van de NGS.

Ten behoeve van de voorbereidingen voor de selectie van de jaarlijkse Gemalenpluim heeft het bestuur een zo genaamde Pluimcommissie in het leven geroepen uit haar midden. Deze pluimcommissie bereidt de zaken voor, voert een voorselectie uit en adviseert het bestuur van de NGS welke gemalen in haar ogen dat betreffende jaar in aanmerking komen voor de ontvangst van de Gemalenpluim. De Gemalenpluim wordt jaarlijks in de Deelnemersvergadering uitgereikt.
De “winnaars” van de Gemalenpluim ontvangen een oorkonde als blijk van waardering voor hun prestaties voor het goed beheren en onderhouden van het betreffende gemaal.
Op de oorkonde staat kort vermeld, waarom de keuze het betreffende jaar op het gekozen gemaal is gevallen. Tevens staan hierop enkele foto’s van het betreffende gemaal.

Gemalenpluim 2023

Zoals reeds 8 jaar een traditie, m.u.v. het Corona-jaar 2020, vond op vrijdag 3 november 2023 weer de jaarlijkse uitreiking van de Gemalenpluim plaats tijdens de Deelnemersvergadering van de Nederlandse Gemalenstichting.
De deelnemersvergadering vond dit jaar plaats bij het Stoomgemaal Kamerik-Teylingens in Kamerik.
In tegenstelling tot de vorige editie, had de jury van de Gemalenpluim dit jaar geen klagen over het enthousiasme van de potentiële inzenders én het aantal inzendingen.

De jury ontving 5 inzendingen, waarvan 3 door waterschappen en een 2-voudige nominatie door een stichting. Helaas moesten we 2 inzenders teleurstellen omdat zij te laat waren met hun inzending en niet meer meegenomen konden worden in de jurybeoordeling. Wel heeft het NGS-bestuur toegezegd, deze mee te nemen in het volgende jaar.
U bent dus al gewaarschuwd voor de concurrentie volgend jaar!

De juryvoorzitter Peter Nijhof tijdens de toelichting op de Gemalenpluim 2023

Prijswinnaars:

 

Categorie Stichtingen:

Geen gemalenpluim maar een eervolle vermelding voor de renovatie van de bestuurskamer van het gemaal Makkumer-en Parregaastermeerpolder, te Makkum (1882) door de eigenaar, de Stichting Watererfgoed.
De jury heeft in het bijzonder grote waardering voor de herinrichting van de bestuurskamer, een unicum in Nederland, die bovendien als zodanig weer in gebruik is genomen voor vergaderingen van het bestuur van de Stichting Watererfgoed en onder meer tijdens Open Monumentendag wordt opengesteld voor publiek.​

Overhandiging van de oorkonde voor de “eervolle vermelding” aan de vertegenwoordigers van het gemaal Makkumer-en Parregaastermeerpolder, te Makkum (1882) (eigenaar, de Stichting Watererfgoed).

Categorie waterschappen:

Hoewel de jury voor een moeilijke opgave stond, door de uiteenlopende schaal, maar zonder uitzondering grote complexiteit voor de ingediende projecten is uiteindelijk gekozen voor Gemaal Eerste Bedijking der Mijdrechtse Droogmakerij te Amstelhoek (1794).

De jury waardeert dat het waterschap een historisch en landschappelijk waardevol bemalingspunt door renovatie heeft behouden en bovendien in bedrijf weten te houden door renovatie van de oude pomp als reservebemaling, mogelijk door de combinatie met de noodzakelijke capaciteitsvergroting beneden maaiveld. Positief is ook dat de gerestaureerde machinehal voor publiek toegankelijk is tijdens geëigende gelegenheden. Het project was complex en kende onderweg forse tegenvallers maar is uiteindelijk toch gerealiseerd.​

Overhandiging van de oorkonde voor het Gemaal Eerste Bedijking der Mijdrechtse Droogmakerij te Amstelhoek (1794) door de voorzitter van de NGS dhr. Patrick Poelmann aan de dijkgraaf van het waterschap Amstel Gooi en Vecht , mevr. Joyce Sylvester.

Het volledige juryrapport treft u hier aan-tekst.

Dat ook het waterschapsbestuur van de winnaar, waterschap Amstel Gooi en Vecht verblijd was met dit feit moge blijken uit het bericht op hun website op 4 november 2023.

 

 

Gemalenpluim 2022

Op 4 november 2022 was het weer tijd voor het uitreiken van de gemalenpluim voor 2022. Het jaarlijks terugkerende evenement – dit jaar voor de achtste keer – waarbij gemalenbeheerende instanties (waterschappen en particuliers stichtingen) in de gelegenheid worden gesteld om hun werkzaamheden voor het in stand houden van hun gemalen aan de pluimcommissie van de NGS te tonen.

Na de oproep begin juni, voor het kenbaar maken van de belangstelling van potentiële geïnteresseerden, bleef het geruime tijd rustig, er kwamen slechts een beperkt aantal reacties/aanmeldingen.

Maar uiteindelijk melden zich tegen de sluitingsdatum voor inschrijving toch 5 gegadigden; 2 waterschappen, 2 particuliere organisaties en één gezamenlijke aanmelding van een waterschap met een particuliere stichting.

Dit alles resulteerde in een voorstel van de jury aan het bestuur van de NGS voor het toekennen van slechts 1 gemalenpluim (!) én één “Eervolle vermelding”, een voorstel dat door het bestuur van de NGS werd overgenomen.

In de categorie Waterschappen kwam naar het oordeel van de jury op grond van de hiervoor geformuleerde overwegingen helaas voor het eerst geen waterschapsgemaal in aanmerking voor de gemalenpluim.

Prijswinnaar gemalenpluim 2022; categorie Stichtingen:

Toegekend aan de Stichting Watererfgoed Groot Woerden voor de realisatie van de herbouw van de kolenloods bij het stoomgemaal Teylingens, Kamerik.

Wegens eerdere restauratie van het Stoomgemaal Teylingens te Kamerik (2015) en thans de herbouw van de voormalige houten kolenloods (2019-2021). Daarmee is het oorspronkelijke ensemble gecompleteerd en kan de museaal educatieve functie worden uitgebouwd. Zo wordt tevens het maatschappelijk draagvlak voor duurzame instandhouding versterkt.

De juryvoorzitter, Peter Nijhof overhandigt aan Frank Lekkerkerker de oorkonde behorende bij de gemalenpluim 2022, onder het toeziend oog van de voorzitter van de Stichting Watererfgoed Groot Woerden Wim de Rooij en adj. voorzitter van de NGS, Gerard Dalhuisen

De trotse ontvangers van de gemalenpluim 2022 voor de herbouw van de kolenloods van het stoomgemaal Kamerik-Teylingens, Wim de Rooij en Frank Lekkerkerker

De eervolle vermelding was voor het gemaal 1879 te Akersloot voor hun inspanningen om in samenspraak met het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier het gemaal weer zodanig geschikt te maken dat het   inzetbaar is voor calamiteitenbemaling. Als tegenprestatie heeft het Hoogheemraadschap gezorgd voor het herstel van de elektra-aansluiting en andere zaken en betalen ze een jaarlijkse bijdrage in het onderhoud van het gemaal. Chapeau! 

Reden waarom de jury zich de komende tijd zal beraden op het herformuleren van de uitgangspunten voor de jurybeoordeling van de Gemalenpluim.

Tot slot aan het einde van deze nieuwsflits reeds een oproep voor de deelnemende waterschappen van de NGS in 2023: "Dit kunt u in 2023 toch niet over uw kant laten gaan dat u geen gemalenpluim van de NGS ontvangt!”

Download hier het gehele rapport.

Gemalenpluim 2021

De aandachtige lezer van onze website zal het zijn opgevallen, dat de gemalenpluim in 2020 niet is uitgereikt en dat is een terechte constatering.

Ondanks de nog matige vooruitzichten in het voorjaar van 2021 wat betreft de pandemie, heeft het bestuur van de NGS in haar 1e plenaire vergadering van 2021 (pas in juni 2021) besloten dat de gemalenpluim-procedure  in 2021 in ieder geval in gang gezet zou worden.
Dat de pandemie nog immer van invloed was op de reacties van de waterschappen en onze deelnemende stichtingen was duidelijk. De reacties waren zowel van de waterschappen als de stichtingen beperkt, maar dat wil niet zeggen dat er geen mooie resultaten geboekt werden op het gebied van restauratie en bescherming van ons erfgoed.

Op 12 november 2021 kon de juryvoorzitter van de gemalenpluimcommissie, Dhr. Peter Nijhof dan ook met trots melden, dat er 4 nominaties waren ontvangen en dat 3 objecten voor een pluim in aanmerking kwamen; 2 van een waterschap en één van de categorie stichtingen.
Voor de eerste keer waren 2 gemalen van één eigenaar dusdanig gerestaureerd, dat zij beiden prijswaardig werden bevonden.

 

Prijswinnaar gemalenpluim 2021, categorie Stichtingen:

Toegekend aan de Stichting Museumgemaal Cremer Termunterzijl.

Jan Koller ontvangt de gemalenpluim 2021 voor de restauratie van de Bosker krooshekreiniger bij het Museumgemaal Cremer te Termunterzijl,
wegens behoud en herstel van het eerste prototype van de door de Machinefabriek Bosker ontwikkelde gemechaniseerde krooshekreiniger, geheel op eigen kracht door vrijwilligers. Hun  inventiviteit en doorzettingsvermogen toont de onmisbaarheid van vrijwilligers voor museaal gemalenbehoud, waarbij opmerkelijk gebruik is gemaakt van door coronamaatregelen opgelegde beperkingen

Prijswinnaar gemalenpluim 2021, categorie Waterschappen:

Toegekend aan het Waterschap Brabantse Delta voor de deskundige restauratie van de gemalen Niervaert en Moerdijk.

Dijkgraaf Kees-Jan de Vet ontvangt uit handen van NGS-voorzitter Patrick Poelmann 2 oorkondes voor de gemalen Niervaart en Moerdijk.

Gemaal Moerdijk
Wegens de handhaving en renovatie van een bestaand, niet beschermd gemaal met oog voor cultuurhistorische waarden, waaronder behoud van een bemaling technisch niet meer noodzakelijke dieselmotor en zorgvuldige omgang met de architectonische kwaliteiten van in- en exterieur. Door de inrichting voor publieksontvangst toont het waterschap zich een bewuste hoeder van haar eigen watererfgoed

Gemaal Nievaert
Wegens de renovatie van een relatief jong, laat 20ste eeuws gemaal, waarbij bemaling technische vernieuwing noodzakelijk was, maar in de geest van het oorspronkelijke,  functionalistische, transparante ontwerp van in- en exterieur. Daarmee kan deze aanpak als landelijk richtinggevend worden bestempeld voor deze generatie van doorgaans niet als monument beschermde gemalen

Het volledige juryrapport treft u hier aan

Gemalenpluim 2019

Het eerste lustrum van de NGS-gemalenpluim!

Evenals in eerdere jaren startte de gemalenpluimcommissie dit jaar eind februari, met een Nieuwsflits voor aanmeldingen voor de NGS-gemalenpluim 2019.
Tot verrassing van de jury leverde dat deze keer vrijwel geen reacties op.
Reden voor de pluimcommissie om in juni een hernieuwde oproep te doen naar al onze deelnemers én alle DB’s van de waterschappen.  Deze keer wel met groot succes. Maar liefst 10 gemalen, door geheel Nederland, moest de pluimcommissie beoordelen deze keer en dat ook nog in een korte tijdspanne.
Maar ondanks de verhuizing van onze “pluimvoorzitter” Peter Nijhof deze zomer, wist de commissie deze klus op tijd te klaren en konden tijdens de Deelnemersvergadering op 1 november 2019 bij het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden 2 gemalenpluimen overhandigd worden; 1 voor de categorie “Stichtingen”  en 1 voor de categorie “Waterschappen”.
Maar of dat nog niet genoeg was stelde de Pluimcommissie aan het bestuur van de NGS voor om een “aanmoedigingspluim” uit te reiken aan een bijzondere categorie te weten de categorie “particuliere eigenaren”. Immers, volgens het juryrapport, is in het geval van het gemaal Schagerkogge te Kolhorn,
“sprake van een bijzonder geslaagd initiatief, dat wat betreft het uitwendig bouwkundig herstel nog een vervolg moet krijgen, waartoe deze gemalenaanmoediging als een aparte prijsvorm wordt voorgesteld”.
Het NGS-bestuur kon dit voorstel niet naast zich neerleggen en stemde in met het voorstel!

De motivatie voor de gemalenpluimcommissie was deze keer als volgt (het volledig juryrapport 2019 treft u hier aan):

Prijswinnaar gemalenpluim 2019, categorie Stichtingen:

Toegekend aan de Stichting Vrienden Stoomgemaal Halfweg.

Bart Huisman ontvangt de gemalenpluim 2019 voor vervanging van de stoomketel in het Stoomgemaal Halfweg.

egens voortvarende en doeltreffende actie voor het vergaren van de financiële
middelen voor de aanschaf en installatie van een nieuwe ketel in het Stoomgemaal
Halfweg te Halfweg (1852), nodig vanwege de afkeuring van de oude ketel, waardoor het gemaal na een korte onderbreking weer draaiend kan worden getoond.

Prijswinnaar gemalenpluim 2019, categorie Waterschappen:

Toegekend aan het Hoogheemraadschap van Delfland.



Hoogheemraad Manita Koop ontvangt de gemalenpluim 2019 voor het gemaal Hofweg.

Wegens het zorgvuldig aanpassen van bemalingseisen buiten de bestaande bouwmassa van het Gemaal Hofweg van de Polder Schieveen (1926) bij Rotterdam, zonder de kwaliteiten van het (niet nader beschermde) gebouw aan te tasten waardoor versterking van de cultuur-historische waarde van de gehele locatie is bewerkstelligd.

Prijswinnaar gemalenaanmoedigingspluim 2019, categorie Particuliere eigenaren:

Toegekend aan mevr. I Stroet, eigenaresse.



Co Bosschaart ontvangt namens Irma Stroet de gemalenaanmoedigingspluim.

Wegens grote waardering voor behoud van het buiten gebruik gestelde, technisch-historisch en door ligging in beschermd dorpsgezicht waardevolle elektrische Gemaal Schagerkogge (1928) in Kolhorn door aankoop als particuliere eigenaar met behoud, herstel én publieke openstelling van het interieur, met de Gemalenaanmoediging voor de noodzakelijke afronding van het bouwkundig herstel van het exterieur.

 

Gemalenpluim 2018

Evenals in voorgaande jaren heeft de pluimcommissie van de NGS gewerkt aan de gemalenpluim 2018.
Waren er in het begin van de uitreiking van de gemalenpluim nog een lijst van mogelijke kandidaten en was er een keuzeprobleem, dit jaar had de commissie geen signaal opgepikt van een mooi voltooide restauratie.
Toch was er een bijzonder gemaal met een bijzondere aanpak van de restauratie wat de commissie ter ore kwam.
Het betrof een gemaal, waarvan het eigendom in handen was van het waterschap en het beheer in handen van een stichting.
Na een bezoek van de commissie aan dit gemaal (een essentieel onderdeel van het selectieproces), het aanschouwen van het eindresultaat en na het aanhoren van de aanpak van de restauratie, was de commissie unaniem; dit gemaal en het waterschap én de stichting verdienden de nominatie voor de gemalenpluim 2018.
Zo ontstond de buitengewone situatie dat de commissie slechts één nominatie aan het NGS-bestuur voorlegde waarmee het bestuur zonder discussie direct unaniem akkoord ging.

Met deze achtergrond kon Peter Nijhof, de voorzitter van de pluimcomissie, op 2 november 2018, de dag van de deelnemersvergadering van de NGS, de gemalenpluim 2018 uitreiken aan het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden én aan de Stichting tot behoud van het gemaal Teylingens, voor de voorbeeldige samenwerking bij de restauratie van het gemaal Papekop-Diemerbroek.

De motivatie voor deze toekenning omschreef de commissie als volgt:
“Gemalenpluim 2018 is toegekend aan het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en de Stichting tot behoud van het gemaal Teylingens gezamenlijk wegens de voorbeeldige samenwerking tussen het hoogheemraadschap als eigenaar en de stichting als beheerder, om het buiten werking gestelde dieselgemaal Papekop-Diemerbroek (1928) bij Woerden te restaureren, te beheren en voor het publiek toegankelijk te maken”

Peter Nijhof overhandigt de oorkonde voor de Gemalenpluim 2018 aan vz Ruud Mees van de Stichting tot behoud van het gemaal Teylingens.

Ook de Dijkgraaf , Patrick Poelmann van het Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden heeft de oorkonde uit handen van Peter Nijhof ontvangen voor de restauratie van het dieselgemaal Papekop-Diemerbroek.

De oorkonde voor gemaal Papekop-Diemerbroek.

 

Gemalenpluim 2017

Dertig jaar NGS met uitreiking Gemalenpluim 2017 tijdens jubileumbijeenkomst.

Ook in haar jubileumjaar 2017 heeft het bestuur van de NGS nagedacht over een gemalenpluim. Al weer voor de 3e keer.
In 2015 en 2016 werden gemalen voor nominatie informeel verzameld in besloten kring van bestuur en adviseurs van de NGS. Voor het eerst zijn door een speciale NGS Nieuwsflits (1 juli 2017) alle deelnemers van de NGS uitgenodigd om gemalen voor te dragen.

Categorie Stichtingen

Door stichtingen of andere organisaties/instellingen zijn geen nominaties ingebracht. De jury heeft zelf een aantal gemalen getoetst, echter geen van de bezochte gemalen kon deze keer de toets der kritiek weerstaan, zodat de pluimcommissie uit deze categorie dit jaar geen enkel gemaal heeft kunnen nomineren.

Uitreiking Gemalenpluim 2017 tijdens jubileumbijeenkomst.

Op basis van de beoordelingen van de pluimcomissie heeft het bestuur van de Nederlandse Gemalenstichting besloten dat de gemalenpluim 2017 wordt toegekend aan:

1. Het Wetterskip Fryslân wegens de zorgvuldige en sobere restauratie en bemalingstechnische modernisering en capaciteitsverhoging van het operationele elektrische, rijksmonumentale gemaal Dongerdielen (1931) te Ezumazijl.
2. Het waterschap Rijn en IJssel wegens de prachtige restauratie en herbestemming voor publieksfuncties van het vergaand vervallen elektrisch Gemaal Oude Rijn (1884) te Pannerden, dat voor het waterschap geen functionele betekenis voor de waterbeheersing meer heeft.

De pluimen werden deze keer uitgereikt op de jubileumbijeenkomst van de NGS welke plaats vond op 10 nov 2017 te Lelystad.
In samenspraak met de Stowa en het waterschap Zuiderzeeland besteedde de NGS uitgebreid aandacht aan het feit dat 30 jaar geleden, op 22 oktober 1987 de Nederlandse Gemalenstichting het levenslicht zag. Toen sloegen een twaalftal lokale gemalenstichtingen de handen inéén met de oprichting van De Nederlandse Gemalenstichting (NGS). Ondertussen is dit aantal uitgebreid naar ruim 40.

 

Wetterskip Fryslân, gemaal Dongerdielen

 

Waterschap Rijn en IJssel, Gemaal Oude Rijn

 

 

Gemalenpluim 2016

In 2015 reikte de NGS voor de eerste keer een gemalenpluim uit. Een waardering in de vorm van een oorkonde.
Doel van de Gemalenpluim is het uitspreken van waardering door de NGS voor het zorgvuldig omgaan met waardevolle gemalen door eigenaren/gebruikers.
Dit “zorgvuldig omgaan” kan variëren van zorgvuldige instandhouding of modernisering van een operationeel gemaal door een waterschap tot de complete in- en uitwendige restauratie van een museumgemaal door een particuliere stichting.
De pluim wordt toegekend in 2 categorieën te weten:
1. Categorie waterschappen
2. Categorie “overige eigenaren”

Het jaar 2016, de 2e keer dus was geen eenvoudige opgave voor de pluimcommissie.
Voor de categorie “Overige eigenaren” viel, wegens de sobere restauratie van het buiten gebruik gestelde, maar maalvaardige elektrisch gemaal annex woonhuis (1882) van de Makkumer – en Parregaastermeerpolder te Makkum, de Stichting Waterschapserfgoed (Friesland) in de prijzen.

Dhr Bertus Mulder en Gerrit Bouma van de Stichting Waterschapserfgoed bedanken de NGS voor de toekenning van de Gemalenpluim 2016.

Voor de categorie Waterschappen, kon de pluimcommssie geen keuze maken tussen twee gemalen, te weten Gemaal Stadwijck te Amsterdam van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en boezemgemaal mr. P.A. Pijnacker Hordijk te Gouda van het Hoogheemraadschap van Rijnland.
Het bestuur van de NGS heeft daarom, bij uitzondering, besloten aan beide kandidaten een gemalenpluim toe te kennen.

Voor gemaal Stadwijck (1923) in Amsterdam is de pluim toegekend vanwege de zorgvuldige restauratie en technische aanpassing van het elektrisch Gemaal Stadwijck, in plaats van sloop en bouw van een nieuw gemaal op een andere plek.

Vz. Peter Nijhof van de pluimcommissie met Arian van Bergen (Waternet) en AB-lid André Spils (AVG)

De Gemalenpluim voor het boezemgemaal mr. P.A. Pijnacker Hordijk (1935) te Gouda is toegekend vanwege de complexe, technische modernisering en restauratie van het rijksmonumentale boezemgemaal, met behoud van één van de drie dieselmotoren.

Door een ongelukkige samenloop van omstandigheden viel de uitreiking van de gemalenpluim (4 nov 2016) samen met de officiële oplevering van het gemaal Hordijk, waardoor de pluim nog niet kon worden overhandigd. Dat zal plaats vinden op een nader te kiezen moment.

Op woensdag 8 februari 2017 is de gemalenpluim voor het mr. P.A. Pijnacker Hordijk (1935) te Gouda alsnog uitgereikt aan het Hoogheemraadschap van Rijnland. Namens het Hoogheemraadschap werd de pluim in ontvangst genomen door Hoogheemraad Sjaak Langeslag en projectmanager van de restauratie van het gemaal Dhr. Ed Stouthamer, welke beide in hun dankwoord de vreugde uitspraken voor deze toekenning.

Foto 1: Hoogheemraad Sjaak Langeslag (met naast hem projectmanager Ed Stouthamer) ontvangt uit handen van Peter Nijhof de Gemalenpluim 2016 voor het Mr. P.A. Pijnacker Hordijk-gemaal.

Foto 2: NGS-voorzitter Herman Dijk ontvangt uit handen van de Hoogheemraad Sjaak Langeslag een video over de restauratie van het Pijnacker Hordijk-gemaal.

Voor het juryrapport Gemalenpluim 2016 met de werkwijze, de bevindingen en de nadere motivering van de de nominatyies door de jury, zie het jury rapport.

Gemalenpluim 2015

De eerste keer is de Gemalenpluim uitgereikt op de Deelnemersvergadering van de NGS op 6-11-2015.
De genomineerden waren:

• Categorie waterschap:
  Waterschap Zuiderzeeland met gemaal Wortman;
• Categorie particuliere stichtingen:
  Regionale Gemalen Stichting Alblasserwaard en Vijfheerenlanden met het gemaal: Over- en Neder Slingeland.