Stichting en installaties
Het boezemgemaal is gebouwd in 1933 - 1935 en is vernoemd naar mr. P.A. Pijnacker Hordijk, dijkgraaf van het Hoogheemraadschap van Rijnland van 1923 - 1943. Het gemaal verving het uit 1856 daterende stoomgemaal bij de Hanepraaisluis in Gouda. De installatie bestond uit drie Stork centrifugaalpompen met betonnen slakkenhuizen, elk met een capaciteit van 690 m3/min. bij een maximale opvoerhoogte van 2,00 m. De aandrijving vond oorspronkelijk plaats via haakse tandwielkasten, door drie zescilinder Werkspoor dieselmotoren met een vermogen van 460 pk elk.
Door een drietal kokers onder het gemaal is water inlaten vanuit de Hollandse IJssel mogelijk. De capaciteit van deze inlaat bedraagt ca. 2100 m3/min. bij een verval van 0,50 m. In 1953 is de vrije inlaat uitgebreid met een drietal buiten het gemaalgebouw geplaatste verticale elektrisch aangedreven (inmaal)schroefpompen met een totale capaciteit van ca. 1450 m3/min.
In 2013-2016 is een algehele innovatie van het gemaal uitgevoerd. Daarbij is de uitmaalcapaciteit vergroot tot 3 x 800 m3/min. De dieselaandrijvingen zijn vervangen door Alconza-elektromotoren, waarbij het mogelijk is één pompeenheid zowel elektrisch als met de oorspronkelijke dieselmotor aan te drijven. De pompwaaiers zijn daarbij vernieuwd en de pompen zijn daarbij geschikt gemaakt voor het inmalen van water, met een capaciteit van 3 x 700 m3/min. De afzonderlijke inmaalpompen uit 1953 zijn daarna verwijderd. 

Situatie en ensemble
Het gemaal bemaalt, samen met de gemalen in Katwijk, Halfweg en Spaarndam, de boezem van Rijnland. Het gemaal is gelegen aan het Stroomkanaal en loost via een keersluis op de Hollandse IJssel. In dezelfde periode vond de bouw van de nabij gelegen scheepvaartsluis (de Julianasluis) plaats.

Gebouw
Het gebouw, qua stijl te rangschikken onder het zakelijk expressionisme, is volgens een rechthoekige plattegrond opgetrokken in twee bouwlagen. Later is op de zuidoostelijke hoek een haaks hierop staande werkplaats van één verdieping met een rechthoekige plattegrond toegevoegd. In de in gewapend beton uitgevoerde onderbouw bevinden zich de zuig-, pers- en vrije lozingskanalen en de pompslakkenhuizen. Hierboven bevindt zich de eveneens in gewapend beton uitgevoerde pompenkelder. De machinehal bestaat aan de ingangszijde (noordzijde) uit twee bouwlagen. Hier bevinden zich de personeelsverblijven c.a. De gevels zijn opgetrokken met in Noords verband gemetselde baksteen. De draagconstructie bestaat uit stalen portalen welke rusten op de gewapend betonnen onderbouw. De langsgevels zijn ter plaatse van de machineopstellingen voorzien van hoge stalen ramen. Pompgebouw en werkplaats zijn van een met mastiek afgewerkte betonnen dakconstructie voorzien.

Waardestelling
Oorspronkelijk was het gemaal Pijnacker Hordijk voor de bemalingsgeschiedenis van Nederland van belang als een gaaf voorbeeld van een boezemgemaal met door dieselmotoren aangedreven pompen met betonnen slakkenhuis. De combinatie uitmalen/inmalen voegde daaraan iets extra’s toe. Na de in uitvoering zijnde innovatie vertegenwoordigt het gemaal wat betreft de aandrijving en de in één pompconcept verenigde mogelijkheid van uitmalen en inmalen, een geslaagd voorbeeld van technische vernieuwing gecombineerd met functioneel behoud van historisch waardevolle mechanische- en bouwkundige elementen. Hiermee is het gemaal verlost van de in 1953 noodgedwongen bijgeplaatste en beeldverstorende inmaalpompen en heeft het complex grotendeels het oorspronkelijke beeld van 1935 teruggekregen.