Stichting en installaties
Het gemaal Streukelerzijl is gesticht in 1925 door het toenmalige waterschap De Noorder Vechtdijken en is genoemd naar de vroeger daar aanwezige afwateringsluis. Oorspronkelijk bestond de installatie uit twee horizontale schroefpompen, fabrikaat Stork, met een capaciteit van 235 m3/min. elk, bij een opvoerhoogte van 1,60 m. De aandrijving vond plaats met een Crossley horizontale 2-cylinder dieselmotor, type O223, met een vermogen van 120 kW. en een Heemaf SKA kortsluitanker elektromotor, type NK 101/6, met een vermogen van 150 kW. In 1954 is het gemaal uitgebreid met een centrifugaalpomp met betonnen slakkenhuis met een capaciteit van 340 m3/min. Deze pomp wordt aangedreven door een 5-cylinder Stork Ricardo dieselmotor, type R205, vermogen 220 pk. In 1964 is een vierde pomp bijgeplaatst: een centrifugaalpomp met betonnen slakkenhuis met een capaciteit van 390 m3/min. aangedreven door een 5-cylinder Stork Ricardo dieselmotor, type R215, vermogen 225 pk. In 1990 is de oorspronkelijke elektromotor geautomatiseerd en is een nieuwe elektromotor, fabrikaat Efacer, type BF3, met een vermogen van 150 kW, aangekoppeld op de as van de door de Crossley dieselmotor aangedreven pomp. De dieselmotor is nog in inzetbare staat en heeft een stand-by functie.

Situatie en ensemble
Het gemaal ligt op de plek waar de Grote Grift en de Dedemsvaart samenkomen. Het bemaalt de polder Haerst-Genne en bij hoog buitenwater, samen met het pal ernaast gelegen in 1979 gebouwde vijzelgemaal Galgenrak, de Dedemsvaart. Lozing vindt via het Galgenrak plaats op het Zwarte Water en via het Zwolse meer uiteindelijk op het Zwarte Meer. Nabij het gemaal bevindt zich een niet meer functionele betonnen sluis met stalen windwerken. Aan de andere zijde van het gemaal staat de (voormalige) dienstwoning.

Gebouw
De onderbouw van het gemaal bestaat uit een gewapend betonconstructie waarin zich de instromingen van de pompen en de uitstroomkokers bevinden. Het hierboven gelegen gebouw heeft een vrijwel rechthoekige plattegrond en bestaat uit het oorspronkelijke één-laags bouwdeel uit 1925, waarin zich de horizontale schroefpompen en hun aandrijvingen bevinden. Aan één kopzijde is een kleine rechthoekige uitgebouwde ruimte met plat dak. Hierin bevindt zich de hoogspanningsruimte. Aan de andere zijde is het gebouw in 1954 vergroot om ruimte te bieden aan de nieuwe installaties. De gewapend betonnen onderbouw van dit deel bevat de instroom, de pompslakkenhuizen en de pompenkelder. Hierboven bevindt zich, in één ruimte, de machinehal. Beide bouwdelen hebben dragende metselwerk gevels uitgevoerd met in Vlaams verband gemetselde roodbruine baksteen. De kapconstructie bestaat uit een zadeldak van stalen spanten met een houten dakbeschot, afgewerkt met oud-Hollandse- en verbeterde Hollandse pannen.

Waardestelling
Het gemaal Streukelerzijl is voor de bemalingsgeschiedenis van Nederland van belang als zeer vroeg voorbeeld van een poldergemaal met door een combinatie van dieselmotoren en elektromotoren aangedreven horizontale schroefpompen. Het gemaal heeft een aantal functionele wijzigingen ondergaan, echter zodanig dat de opvoerinstallaties thans ook uit een combinatie van werktuigen bestaan. Enerzijds hebben deze toevoegingen een nadelige invloed op de oorspronkelijkheid van het gemaal, anderzijds zijn zij ook exemplarisch voor de wijze van functioneel houden van ouder wordende gemalen, en zijn zij in die zin ook illustratief voor de bemalingsgeschiedenis. De waarde van het geheel wordt verhoogd door het ensemble van dienstwoning, sluizen en een nieuwer gemaal.